«Έχω δουλέψει πολύ με τον εαυτό μου»: Τελικά αυτό είναι ψυχοθεραπεία;

«Έχω δουλέψει πολύ με τον εαυτό μου.»
Είναι μια φράση που ακούμε συχνά. Σε συνεδρίες, σε συζητήσεις με φίλους, σε επαγγελματικά πλαίσια:
Κάποιες φορές, συνοδεύεται κι από έναν τόνο υπερηφάνειας:
«Έχω δουλέψει σκληρά. Μόνος μου. Δεν περίμενα τίποτα από κανέναν.»

Αυτή η δήλωση υποδηλώνει προσπάθεια, κουβαλά κόπο, ανθεκτικότητα, εμπειρία. Για πολλούς ανθρώπους είναι η περιγραφή μιας υπαρξιακής πορείας. Μιας προσπάθειας να σταθούν στα πόδια τους. Ωστόσο από τη σκοπιά της ψυχοθεραπείας, προκύπτουν μερικά ουσιώδη ερωτήματα:

• Τι σημαίνει στ’ αλήθεια «δουλεύω με τον εαυτό μου»;
• Πού τελειώνει η ενδοσκόπηση και πού αρχίζει η αλλαγή μέσα στη σχέση;

Και τελικά: είναι αυτή η “δουλειά με τον εαυτό” το ίδιο πράγμα με την ψυχοθεραπεία;
Η απάντηση μάλλον είναι: όχι ακριβώς.

Ο “εαυτός” γεννιέται στη σχέση Στην καθημερινή γλώσσα, ο εαυτός παρουσιάζεται συχνά ως κάτι αυτόνομο. Ένα προσωπικό έργο που μπορώ να επεξεργαστώ μόνος μου, με αρκετή επίγνωση, θέληση και πειθαρχία.

Η συστημική σκέψη το νοηματοδοτεί διαφορετικά:
Ο εαυτός συγκροτείται μέσα στις σχέσεις. Δεν υπάρχουμε ως ανεξάρτητες μονάδες, αλλά ως μέλη συστημάτων— οικογένειας, δεσμών, κοινωνικών πλαισίων. Το ποιοι είμαστε δεν διαμορφώνεται “μέσα μας”, αλλά ανάμεσα σε εμάς και τους άλλους.
Άρα, αν κάποιος λέει ότι έχει δουλέψει με τον εαυτό του, γεννιούνται κάποιες ερωτήσεις:

• Τι άλλαξε στις σχέσεις σου;
• Πώς αντιδρούν οι άλλοι στη νέα σου στάση;
• Ποια παλιά μοτίβα μετακινήθηκαν; Ποια παρέμειναν ίδια;

Πώς επιβεβαιώνεται αυτή η αλλαγή μέσα στο σύστημα στο οποίο ζεις;
Γιατί χωρίς μετακίνηση στο πεδίο των σχέσεων, ίσως μιλάμε περισσότερο
για έναν εσωτερικό μονόλογο παρά για πραγματική αλλαγή.

Η ψυχοθεραπεία είναι σχέση, όχι μοναχική πορεία.
Η ψυχοθεραπεία δεν είναι ένας σιωπηλός μονόλογος με τον εαυτό. Είναι μια ζωντανή σχέση.
Στη θεραπευτική διαδικασία, κάποιος σου απαντά. Σε ρωτά αυτό που δεν σκέφτηκες να ρωτήσεις εσύ. Σε βλέπει αλλιώς. Ακούει όχι μόνο αυτά που λες, αλλά και αυτά που δεν λέγονται. Δεν σου δίνει απαντήσεις. Αλλά εισάγει τις κατάλληλες ερωτήσεις.
Κι εσύ, μέσα από αυτή τη σχέση, αρχίζεις να βλέπεις αλλιώς τον εαυτό σου. Στη ψυχοθεραπεία, η αλλαγή δεν προκύπτει επειδή «σκέφτηκες πιο βαθιά», αλλά επειδή κάτι άλλαξε μεταξύ σας. Η αλλαγή γεννιέται μέσα στην αλληλεπίδραση, όχι στον απομονωμένο στοχασμό.

Διάλογος ή μονόλογος;
Η ενδοσκόπηση έχει αξία. Είναι συχνά μια αναγκαία αφετηρία.
Αλλά από
μόνη της, μπορεί να μετατραπεί σε κλειστό κύκλωμα: Να βλέπω αυτό που ήδη
ξέρω. Να επιβεβαιώνω αυτό που ήδη πιστεύω.
Να παραμένω πρωταγωνιστής της
ίδιας αφήγησης, μόνος μου.

Η θεραπεία παρεμβαίνει σ’ αυτή την αφήγηση. Τη διακόπτει δημιουργικά. Σε φέρνει αντιμέτωπο με εκδοχές του εαυτού που ίσως δεν ήθελες να δεις.
Ρωτά:

• Τι εξυπηρετεί αυτή η εικόνα του εαυτού;
• Ποιον ρόλο κρατάς στο σύστημά σου χωρίς να το καταλαβαίνεις;
• Ποιες σχέσεις αφήνεις απ’ έξω από αυτή την “προσωπική δουλειά”;

Η ψυχοθεραπεία δεν επιβεβαιώνει τον εαυτό. Τον κινητοποιεί. Τον ξεβολεύει. Τον επανασυνδέει με τους άλλους.

Η ουσιαστική αλλαγή δεν είναι εσωτερική μόνο.
Φαίνεται στη σχέση. Αν έχεις αλλάξει:Οι σχέσεις σου αναπνέουν αλλιώς. Ο τρόπος που ακούς, που συγκρούεσαι, που. συνδέεσαι, μετακινείται.
Οι άλλοι το βλέπουν και ανταποκρίνονται αλλιώς. Αλλαγή που δεν επηρεάζει τα συστήματα στα οποία ανήκεις, μένει εσωτερική υπόσχεση.
Η αληθινή μετακίνηση γίνεται φανερή ανάμεσα στους ανθρώπους.

Η ψυχοθεραπεία δεν είναι λύση μα περισσότερο νέα θέση Η ψυχοθεραπεία δεν υπόσχεται λύσεις. Δεν έχει έτοιμες απαντήσεις. Δεν “σε φτιάχνει”. Αντί για λύση, σου προσφέρει κάτι πιο βαθύ:
Έναν διαφορετικό τρόπο να σταθείς. Μια άλλη θέση μέσα στις ίδιες πραγματικότητες.
Όχι για να «ξεπεράσεις» τα πάντα — αλλά για να σχετιστείς διαφορετικά, να κινηθείς αλλιώς μέσα στους ίδιους κόμβους σχέσης.
Και κάπου εκεί, μπορεί να συμβεί το ουσιαστικό:
Όχι να δουλέψεις πάνω στον εαυτό σου, αλλά να υπάρξεις μαζί με τον άλλο, αλλιώς.

Ίσως αυτό, τελικά, να είναι ψυχοθεραπεία.